Thực phẩm chức năng (TPCN) ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong tăng cường, phục hồi sức khỏe, dự phòng bệnh, tật. Tuy nhiên, ở nước ta nhiều người dân tự ý chọn TPCN để sử dụng, trong đó một số người chọn TPCN để hỗ trợ điều trị bệnh, nhưng lại không nắm thông tin về bệnh học và tương tác giữa thực phẩm chức năng và thuốc. Việc làm đó khiến cho quá trình điều trị không đạt hiệu quả, thậm chí ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình trạng bệnh tật và sức khỏe.
Thống kê của cơ quan chức năng cho thấy, hiện nay cả nước có gần 1.800 doanh nghiệp tham gia sản xuất, kinh doanh TPCN, với khoảng 10 nghìn loại sản phẩm, trong đó có 40% được nhập khẩu từ nước ngoài. Cục trưởng An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) TS Trần Quang Trung cho biết: Kết quả khảo sát năm 2011 cho thấy, tại một số thành phố lớn như Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, có hơn 50% số người lớn sử dụng TPCN. Hiện nay, xu thế trên thế giới là ưa chuộng TPCN, nó giúp tăng cường sức khỏe con người, tăng cường miễn dịch, sức đề kháng, phòng bệnh, nhất là trong cuộc sống công nghiệp hiện nay, khẩu phần ăn hằng ngày thiếu một số vi chất như: vi-ta-min, khoáng chất… thì việc sử dụng TPCN là rất cần thiết, nhưng cần có hướng dẫn của thầy thuốc để người dân sử dụng đúng, cũng như đã đến lúc các cơ quan chức năng phải nghiên cứu xây dựng, ban hành các văn bản để quản lý tốt hơn lĩnh vực này…
Hiện nay, phần lớn người sử dụng TPCN trong nước chưa nhận thức đúng công dụng và tầm quan trọng của TPCN, nên nảy sinh hai xu hướng trái ngược: ngại sử dụng hoặc sử dụng một cách thiếu khoa học. Bên cạnh đó, còn nhiều trường hợp người dân tự ý chọn TPCN để hỗ trợ điều trị, nhưng lại không nắm được thông tin về bệnh học và tương tác giữa TPCN và thuốc, khiến cho quá trình điều trị không đạt hiệu quả, thậm chí ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình trạng bệnh tật và sức khỏe. Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam Nguyễn Mạnh Hùng chia sẻ: Hiện nay, bên cạnh những doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh TPCN làm ăn chính đáng, cung ứng ra thị trường những sản phẩm có chất lượng, thì vẫn còn nhiều tổ chức, doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh đưa các sản phẩm không bảo đảm chất lượng ra thị trường. Thậm chí nhiều doanh nghiệp lợi dụng sự cả tin, thiếu hiểu biết về TPCN của người tiêu dùng, nhất là đối với tâm lý người bệnh nhằm trục lợi. Ðiều đó được thể hiện rõ qua việc quảng cáo coi sản phẩm của mình như một loại “thần dược” chữa được nhiều loại bệnh khác nhau. Ðáng chú ý, phần lớn việc kinh doanh buôn bán TPCN theo mô hình đa cấp, nhưng nó bị biến tướng dẫn đến giá thành được đẩy lên cao gấp rất nhiều lần khi đến tay người tiêu dùng.
Thực tế cho thấy, bên cạnh thuốc điều trị thì TPCN hiện nay đang được thế giới xem là một bước tiến đáng ghi nhận trong quá trình chăm sóc sức khỏe con người, có tác dụng tăng cường sức khỏe, phòng bệnh, phục hồi sức khỏe, nhất là đối với các bệnh mãn tính không lây nhiễm… Tuy nhiên, công tác quản lý các sản phẩm TPCN ở nước ta còn gặp rất nhiều khó khăn, nhất là việc ghi nhãn, mác không rõ ràng; lạm dụng việc công bố công dụng, hiệu quả của TPCN, coi TPCN như “thần dược” là phương thuốc chữa bệnh hiệu quả, kể cả những bệnh nan y như: ung thư, HIV/AIDS… Trong khi đó, chúng ta lại chưa có những bằng chứng khoa học một cách rõ ràng về các sản phẩm này. Việc quảng cáo quá công dụng, không đúng với thực tế, dẫn đến nhiều người tiêu dùng lầm tưởng TPCN là thuốc chữa bệnh. Ngoài ra, việc kiểm tra, đánh giá hậu kiểm đối với TPCN chưa thật sự được quan tâm đúng mức, nguyên nhân chính được xác định là thị trường TPCN phát triển quá nhanh, trong khi các cơ quan quản lý chưa theo kịp với sự phát triển. Ðồng thời do việc thiếu thông tin về TPCN, nên việc mua và sử dụng của người dân còn nhiều hạn chế, gây lãng phí tiền của, ảnh hưởng đến sức khỏe khi sử dụng không đúng mục đích.
Thứ trưởng Bộ Y tế PGS, TS Nguyễn Thanh Long khẳng định: Việc quản lý TPCN là vấn đề hết sức nóng bỏng. Vai trò của nó trong việc tăng cường sức khỏe là không thể chối cãi, quan trọng là đánh giá như thế nào cho đúng về vai trò của nó trong đời sống, nhất là với công tác chăm sóc sức khỏe. Việc cung cấp các bằng chứng khoa học, thuyết phục về hiệu quả của thực phẩm chức năng tại nước ta vẫn còn là một khoảng trống… PGS, TS Nguyễn Thanh Long khẳng định trong thời gian tới, ngành y tế phối hợp các ngành liên quan sẽ có nhiều biện pháp tăng cường quản lý TPCN, góp phần bảo vệ quyền lợi cho người tiêu dùng. Các TPCN phải được ghi nhãn rõ ràng và có những hướng dẫn cụ thể về quản lý TPCN. Bên cạnh đó, các ngành sẽ tập trung vào công tác thanh tra, kiểm tra về nhãn, mác, chất lượng sản phẩm, nội dung quảng cáo, nhất là công tác hậu kiểm đối với TPCN đã được cấp phép lưu thông trên thị trường. Ðồng thời tăng cường cung cấp thông tin, kiến thức, cũng như việc nâng cao tinh thần trách nhiệm của đội ngũ cán bộ y tế tại các cơ sở khám, chữa bệnh trong việc tư vấn cho người bệnh khi họ có nhu cầu sử dụng các TPCN một cách có hiệu quả nhất. Phối hợp với các cơ quan liên quan trong việc quản lý giá, cũng như đẩy mạnh công tác truyền thông giúp người dân “hiểu đúng – làm đúng – dùng đúng” khi sử dụng TPCN nhằm nâng cao sức khỏe cho bản thân, gia đình và cộng đồng. Một số ý kiến cho rằng quy định cấm bác sĩ kê đơn thuốc có TPCN là không phù hợp, nhưng đại diện Bộ Y tế khẳng định TPCN không phải là thuốc, còn quy chế kê đơn của bác sĩ là thuốc nên không có chuyện bác sĩ được kê đơn thuốc có TPCN.
Ðối với các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh TPCN, cần nhìn nhận trách nhiệm của mình đối với việc bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng, thực hiện nghiêm các quy định của Nhà nước. Qua đó góp phần đưa thị trường TPCN trong nước phát triển đúng hướng, khai thác được thế mạnh về các nguồn dược thảo của đất nước nhằm phát triển các TPCN đặc sắc của Việt Nam phục vụ chăm sóc sức khỏe nhân dân và góp phần vào sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước…
THÁI SƠN – nhandan